De laatste tijd is er binnen de overheid een duidelijke fusie- en overnamegolf zichtbaar geworden. Deze golf wordt gekenmerkt door grote dynamiek en kent vele verschillende gezichten. Gemeenten worden samengevoegd of weer opgesplitst, activiteiten worden overgedragen aan nieuw op te richten organisaties of de ene organisatie neemt de andere over (zoals de mogelijke overname van het getroebleerde AEB door HVC). Maar ook intern worden ICT of control activiteiten gecentraliseerd of gedecentraliseerd.
Politieke omgeving
De besluitvorming rondom deze fusies & overnames is een echte zaak van het politieke domein. Dit blijkt maar weer uit de wethouder Kock van de gemeente Amsterdam die onlangs is opgestapt. Door de politieke druk ontstaat vaak een te positief beeld van de uitkomsten. Natuurlijk worden er haalbaarheidsstudies gedaan om bepaalde aannames te bevestigen, maar de vraag is of deze werkelijk onafhankelijk zijn. Een toepasselijke opmerking die ik recente hoorde: haalbaarheidsstudies zijn om dingen haalbaar te maken.
Due diligence
In het bedrijfsleven wordt voor een overname altijd een due diligence (boekenonderzoek) gedaan. Dit betekent dat soms 6 maanden lang alle documenten, data, contracten, personeelsdossiers en financiële systemen worden doorgespit om te checken of de aannames juist zijn en er geen verborgen risico’s bestaan. Over de uitkomsten worden vervolgens afspraken gemaakt tussen de partijen en dit wordt in het contract vastgelegd.
Als een bestuurder van een beursgenoteerd bedrijf zou nalaten om bij een overname een due diligence te laten uitvoeren dan kan hij of zij hierop worden afgerekend. Dit is namelijk bij uitstek een vorm van onbehoorlijk bestuur.
Verplichting
Naar mijn menig dienen bestuurders ook in de publieke sector verplicht te worden een due diligence uit te voeren. Dit betekent dat een uitgebreide en onafhankelijk risicoanalyse plaats moet vinden. De opdrachtgever zou in mijn ogen een RVC of rekenkamer moeten zijn om te allen tijde de onafhankelijkheid te waarborgen. Wellicht kunnen lessen geleerd worden uit de vele onderzoeken de diverse rekenkamers, zie bijvoorbeeld het vandaag verschenen rapport Publieke waarde in de knel.
